Necisin? Şuncu buncu… Nietzscheci, Heideggerci, Aristotelesçi, Kantçı, Marksist, Descartesçı falan filan. Düşüncenin altından kalkamayınca genellikle onu kalıplarak sokarak halletmeye, yenmeye çalışırız. En kolayı budur. Hep bir mürid programıyla çalışırız. Düşüncenin altına girip tartmak yerine düşünceyi çekmecelere yerleştiririz. Sonra üzerine bir etiket. Böylece altından kalkamadığımız düşünceyi kolayca mahkum edebiliriz. Düşünmenin dayanılır hafifliği buna yol açar.
Fakat hakikatin kendisi basit bir şekilde kalıplara sokulamadığı gibi, onun aynası olan düşünce de kalıplara sokulamaz, etiketlendirilmeye müsade etmez düşünce. Eğer insan dediğimiz varlık açısından düşünmek var olmak ise ve var olmak özgürlük ise düşünmek özgürlüktür: Düşünmek özgürlüğü düşünmektir, düşünmek düşünceyi özgürleştirmektir. Fakat düşünce kalıplara sokulur ve kalıplara dökülmeye kalkılırsa düşünme düşünme olmaktan çıkar, özgürleştirici, düşüncemize ve eylemlerimize yön verici işlevini yitirir.
Düşünceyi kalıplara sokmak ile düşünceyi kavramlaştırmak arasındaki belirgin farkın iyi anlaşılması gerekir. Kavramlar olmadan düşünemeyiz. Diğer bir deyişle düşünebilmenin ön koşulu onu kavramlaştırmaktır. Bu nedenle kavramlar düşüncenin taşıyıcısıdırlar. Kalıplar düşünceye ket vururlar, düşünceyi zincire vururlar. Kavramlar hakikatten kazanılır, kalıplar hakikate ve dolayısıyla onun kavrayışı olan düşünceye empoze edilirler. Kavram kalıp değildir.
Filozof her şeyden önce düşünmenin dayanılmaz devinimine ve zorluğuna dayanmayı öğrenir. Bu onu belki yalnızlaştırır, fakat düşünebilmenin, her şeyi ve herkesi zihnimizde yerli yerine oturtabilmenin, ahlaki bir kişilik olabilmenin ve sonunda bilinçli ve özbilinçli, sorumlu davranabilmenin ön koşulu budur. Düşünme cesareti, yalnızlaşmayı göze almak demektir. Fakat yalnızlaşmak anti-sosyal olmak, kitle düşmani olmak demek değildir. Yalnızlaşmak, kendine diğerlerinin aynasında bakamaya cesaret edebilmek demektir. Düşünmenin özgürleştirmeye başladığı aşama düşünmenin bu evresidir.
Yalnızlaşmak tekilleşmek demek değildir. Yalnızlaşmak düşünmeyi bilmek ve düşünmeye cesaret edebilmek demektir. Dolayımsal, yansısal, kapsayıp aşıcı düşünmenin ön koşulu düşüncede kendi başına olmaya cesaret etmekle başlar. Kavramlar dolayımsallığa, yansısallığa, kapsayıp aşmaya olanak sunar. Düşüncede özgürleşme de bununla başlar. Filozof olmanın ne demek olduğunu mu bilmek istiyorsunuz? Buyurun, özgür olmaya cesaret edin! Filozofun kim olduğunu mu bilmek istiyorsunuz? Hadi, öyleyse, yalnızlaşıp evrenselleşmekten korkmayın!
Doğan GÖÇMEN
Konuyla İlgili Düşüncenizi Paylaşabilirsiniz