Erdemli olmak Ne demektir?
Aydınlanmaya ve demokratik erdemlerin tesis edilmesine gönül vermiş değerli Felsefe Dostları, Felsefe tarihinde aklın çözümleyici, eleştirel ve sorgulayıcı kullanımının, mitolojik-dini kullanımından farklılaştığı yeri nasıl ki, Sokrat öncesi düşünürlere borçluysak, yaşamın nasıl yaşanması gerektiğine ilişkin antik yaşam bilgeliğini de Sokrates ve Sokratesçi okullara borçluyuz. Nitekim şimdiden geriye doğru baktığımızda mitolojik-dini düşünceden koparak felsefi-bilimsel düşünceye geçişin üzerinden 2622 yıl geçmesine rağmen hala insanlığın en önemli sorununun yaşamın nasıl yaşanması gerektiği sorusu bağlamında ratio’sunu kullanma vesayetini, insana ve doğaya karşıt «mitos», «loji» ve «izm»lere kiraya vermesinde olduğunu görüyoruz. Oysa hepimiz artık biliyoruz ki, düşünce yetkinsizleştiğinde yani kapsayıcılığını yitirdiğinde hakikat, adalet ve özgürlük sadece benim ailemin, benim mehallemin, benim bölgemin ve benim dünya görüşümün tekelindedir dendiğinde insansal olmayan kolayca şiddete ve vahşete dönüşür. Bu nedenle çağımızda hepimizin yaşanabilir bir dünya adına yeniden deneyimlemesi gereken şey, Sokrates ve Sokratesci Okulların yaptığı gibi yeniden düşünmeyi öğrenmeyi deneyimlemektir. Burada, “yeniden düşünmeyi öğrenmeyi deneyimlemekten” neredeyse gündelik yaşamda sıradanlaştırılarak normalleştirilmiş hatta bir norma dönüştürülmüş doğaya ve insanlığa yönelik düşünce hastalıklarımızın rehabilatasyonuna vurgu yapıyorum ve bunun için günümüzde antik yaşam bilgeliği olarak Stoacı felsefeye her zamankinden çok daha fazla ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum. Kimdir Stoacı düşünürler? Öncelikle Antikçağın son döneminin Epikroscu ve şüpheci okul ile birlikte üç büyük okulundan biri. Stoacı düşünürler çağımızda olduğu gibi, insan-doğa karşıtlığına değil: uyumuna ve ayrıca da birbirimizden ve her şeyden sorumlu olduğumuz düşüncesine sırtlarını dayıyorlar. İyicil bir antropos anlayışı ile birlikte aklın doğru kullanımının önemine vurgu yapıyorlar. Aklın doğru kullanımına dayalı doğru tercihler yapmak ve erdemli bir yaşam sürmek için ne yapmalı? Sorusu bugün bizlerin de zihnini kurcalayan temel soru değil mi? Stoacılara göre, yapılması gereken, insani özdeşliğin taşıyıcısı olan davranışlarımıza özen göstermemizdir. Çünkü Stoacılar için de bilgi,bir erdem yani eylem yetkinliğidir. Doğadaki işleyişten değerlere dönen Stoacıların erdem öğretisinin, Grek kültüründeki “Kendini Bil” ilkesi ile özdeş olduğunu söyleyebiliriz. Burada dikkat etmemiz gereken nokta Stoacıların, iyi ve kötü ayrımında hiçbir doğa üstü onayın olmamasıdır. Antik Yunan gençleri için bir eğitim okulu olan Stoacılar’da, Sokrates tarafından çerçevesi çizilmiş bilgi ve eylem yetkinliği formülasyonunun izinden ilerleyerek bir antik yaşam bilgeliği geliştirmişlerdir ve erdemler üzerinden felsefeylemişlerdir. Peki nedir bu erdemler? ve neden erdemler üzerinden yaşamımızı sürdürmeliyiz? Bir sonraki yazımda önce birinci soruya daha sonraki yazımda ise ikinci soruya yanıt vermeye çalışarak hep birlikte üzerinde felsefeyleyebileceğimiz bir yol açmaya çalışacağız.
Felsefeyle kalın, görüşmek üzere….
24. Ekim 2022 Mersin, Prof. Dr. Zehragül Aşkın
***
Konuyla İlgili Düşüncenizi Paylaşabilirsiniz